1. Chùa Vẽ ở đâu
Chùa Vẽ tự là Huyền Khuê, xưa thuộc xã Nam Xương, tổng Thọ Xương, huyện Lạng Giang, nay thuộc phường Thọ Xương, thành phố Bắc Giang (tỉnh Bắc Giang). Chùa Vẽ đã có hàng trăm năm, toạ lạc trên một dải đất cao đẹp, thoáng đãng ở trung tâm làng Vẽ. Chùa nhìn ra hướng Nam, phía trước có hồ nước rộng, xen giữa là hai ngôi đình, khiến cho ngôi chùa càng thêm cổ kính.
2. Lịch sử ra đời chùa Vẽ
Theo sử sách đã ghi, trong đại chiến chống giặc Minh, nghĩa quân Lam Sơn do Lê Lợi lãnh đạo đã chiến đấu trong một thời gian khá dài và hạ được thành Xương Giang trước khi viện binh của giặc Minh tới. Mặc dù phải giao chiến nhiều ngày, lực lượng của nghĩa quân Lam Sơn chỉ có một phần ba so với giặc, song dưới sự chỉ đạo của Lê Lợi và sự ủng hộ giúp đỡ của người dân hai làng thuộc cánh đồng Xương Giang, chỉ trong một đêm đã vẽ nên một thành trì bằng cót khiến giặc Minh vô cùng khiếp sợ, tưởng có Thần Linh hoá phép, buộc phải đầu hàng rút quân về nước.
Để tưởng nhớ công ơn của người dân hai làng nơi cánh đồng năm xưa đã giúp nghĩa quân vẽ thành giả chiến thắng giặc Minh, sau khi lên ngôi, vua Lê Lợi đã đặt tên nơi vẽ thành cót là “làng Thành” và nơi cung cấp nhân công vẽ thành là “làng Vẽ” rồi cho dựng một ngôi chùa tại đây.
3. Chùa Vẽ được xây dựng khi nào
Căn cứ bản khắc trên cây hương “Thiên đài thạch bi ký Huyền Khuê tự” dựng thời Lê, niên hiệu Vĩnh Thịnh (1705-1719) thì chùa Vẽ được khởi dựng vào thời Lê, trùng tu nhiều lần vào thời Nguyễn. Lúc đầu, chùa còn nhỏ, sau này sư Giáp Linh về đây trụ trì và giáo hoá dân làng đóng góp công, của và vận động quyên giáo cùng khách thập phương dựng thành ngôi chùa lớn, rồi tạc tượng, đúc chuông…
4. Kiến trúc của chùa Vẽ
Ngôi chùa tọa lạc bên cạnh hai ngôi đình (Cả và Chung) tạo nét cổ kính ở trung tâm làng Vẽ nhìn về hướng Nam. Trong tâm trí của các cụ cao niên địa phương, chùa Vẽ xưa cổ kính to đẹp, nhất là từ khi sư Tổ Giáp Linh về đây trụ trì đã cùng nhân dân địa phương cho tu sửa chùa, tạc tượng, đúc chuông. Chùa Vẽ có kiến trúc kiểu “Nội công, ngoại quốc”, gồm đủ các hạng mục công trình: Tam quan, khuôn viên sân vườn, toà Tam bảo, hai dãy hành lang, nhà Chung kiểu chồng diêm. Phía sau Hậu đường là nhà thờ Tổ 5 gian, cạnh có nhà Trai, nhà in Kinh, nhà Tạo soạn, nhà Khách và bên dưới là điện thờ Mẫu.
Qua nhiều lần tu sửa, hiện nay, chùa làng Vẽ cơ bản được hoàn nguyên đúng với nét kiến trúc ban đầu. Toàn bộ công trình rộng hơn 5 nghìn m2, toà Tiền đường có 5 gian 2 chái với 4 mái lợp ngói mũi. Bộ khung vì mái liên kết bằng gỗ chắc chắn, các vì nóc được gắn kết theo kiểu thượng con chồng, giá chiêng hạ kẻ chuyền.
Trên các cấu kiện gỗ chạm khắc hình vân mây, lá lật, bức cốn hậu sát Thượng điện chạm phù điêu tứ linh (long, ly, quy, phượng) thoáng đạt mà dung dị, thể hiện sự bao dung, đại độ của cửa Phật với thập phương minh chứng.
5. Ngôi chùa có tượng cổ kính và đẹp hài hoà
Hệ thống thờ tự thuộc dòng Lâm tế Bắc tông, tượng phật điện ở đây bài trí hết sức tỉ mỉ, điêu khắc tinh xảo, trải qua gần 300 năm vẫn giữ nguyên được mầu sơn son thiếp vàng lộng lẫy. Chùa Vẽ là ngôi chùa cổ kính và có giá trị nhiều mặt về văn hoá, kiến trúc và nghệ thuật điêu khắc. Mỗi pho tượng đều là những tác phẩm nghệ thuật độc đáo của những người nghệ nhân thế kỷ XVII còn bảo tồn được đến ngày nay. Có thể nói, ngoài chùa Vĩnh Nghiêm ở huyện Yên Dũng (Bắc Giang) thì cả vùng này không có ngôi chùa nào Phật điện có tượng cổ kính và đẹp hài hoà như ở chùa Vẽ. Xét về mặt giá trị nghệ thuật của ngôi chùa, năm 1994, chùa Vẽ đã được Nhà nước công nhận là di tích nghệ thuật cấp quốc gia.
6. Nơi lưu giữ nhiều tài liệu, hiện vật có giá trị
Chùa Vẽ còn lưu giữ nhiều tài liệu, hiện vật có giá trị, tiêu biểu nhất là hệ thống tượng Phật cổ. Mỗi pho tượng đều được tạc quy chuẩn, tinh tế, sơn thếp đẹp màu mận chín, xứng đáng là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo ở thời Lê. Các tài liệu, hiện vật khác như bát hương, mõ gỗ, nhang án thời Nguyễn (thế kỷ XIX), chuông đồng thời Tây Sơn và đặc biệt là cây hương đá thời Lê niên hiệu Vĩnh Thịnh (1705-1720)… có giá trị lịch sử văn hóa và giá trị nghiên cứu khoa học.
7. Lễ hội chùa Vẽ
Hàng năm, lễ hội chùa Vẽ tổ chức ngày 7 tháng Giêng với nhiều nghi lễ và các trò chơi dân gian mang đậm bản sắc văn hoá dân tộc. Điển hình là trò kéo chữ Hán “Thiên Hạ Thái Bình” hoặc “Toàn dân khai hội”… Theo đó, mỗi chữ 30 người, 4 chữ một lần xếp, nam nữ thanh niên tay cầm cờ quạt, hoa, ăn vận đồng phục theo sự chỉ dẫn của hai tổng cờ. Ngồi xuống đứng lên 3 lượt, tung hoa, hô vang chữ mình được xếp, đi quanh bãi xếp chữ theo lệnh tổng cờ. Cướp cầu cũng là trò chơi độc đáo của hội làng Vẽ. Đây là tín ngưỡng của cư dân nông nghiệp muốn cầu cho mưa nắng thuận hòa mùa màng bội thu.
Với những giá trị văn hóa, kiến trúc độc đáo, chùa Vẽ đã được xếp hạng di tích Nghệ thuật cấp quốc gia năm 1994. Chùa Vẽ là điểm đến của các nhà nghiên cứu, học sinh, sinh viên cùng đông đảo đồng bào phật tử và du khách thập phương.
Nguồn: Sưu tầm internet.