thuộc địa phận xã Nghĩa Phương, huyện Lục Nam, cách thành phố Bắc Giang khoảng 32km về phía Đông Bắc. Khu du lịch suối mỡ chỉ cách Hà Nội khoảng gần 100km nên khá thuận tiện về giao thông đi lại. Khu du lịch hội tụ cả hai yếu tố tâm linh và sinh thái nên trở thành
, du khách sẽ được nghe những truyền thuyết còn lưu truyền trong nhân dân địa phương. Tương truyền rằng, vua Hùng Định Vương thứ IX có nàng công chúa Quế Mỵ Nương, hiền thục, nết na, nhân hậu. Nàng được nhiều vương tôn, công tử đến cầu hôn nhưng đều từ chối bởi nàng đam mê du ngoạn, đặc biệt là đến thung lũng Huyền Đinh – Yên Tử.
Một lần, trong chuyến du ngoạn đến đất Nghĩa Phương, chứng kiến nơi này đất đai khô nẻ, dân tình đói rách công chúa đã rất đau lòng. Vào một ngày đầu xuân, khi đặt chân xuống thung lũng, nàng đã dùng năm đầu ngón tay ấn xuống từng phiến đá và lạ thay, một dòng nước mát ào ạt chảy ra thành suối, đưa nước tưới cho đồng ruộng. Từ đó, đất đai vùng này trở nên màu mỡ, trù phú, đời sống người dân cũng trở nên no đủ hơn xưa. Ghi nhớ công ơn của công chúa Quế Mỵ Nuơng, dân làng đặt tên con suối ấy là Suối Mỡ hay còn gọi là Suối Mẫu, lập ba ngôi đền thờ kế tiếp nhau dọc theo bờ suối là đền Hạ, đền Trung, đền Thượng và suy tôn nàng là Thánh mẫu thượng ngàn. Cũng chính từ , Hưng Đạo đại vương Trần Quốc Tuấn đã cùng các tướng lĩnh thân tín lập đại bản doanh để chặn đứng mũi tiến quân của bọn xâm lược Nguyên Mông từ Ải Chi Lăng, kéo về đánh chiếm Vạn Kiếp nhằm tiến về kinh thành Thăng Long. Để ghi nhớ chiến công hiển hách này, người dân đã lập đền Trần. Tại đây còn khu di tích Ba Dinh Bẩy Nền, Bãi Quần Ngựa, Thao Trường Luyện Kiếm….
Khu du lịch suối Mỡ nằm cách trung tâm Hà Nội chưa đầy 100km, du khách có thể di chuyển thuận lợi cả ô tô và xe máy. Thời gian di chuyển đến sẽ mất khoảng 2 tiếng. Tuyết đường đi ngắn nhất đến suối Mỡ là dọc theo tuyến quốc lộ 1A theo đường cao tốc Hà Nội – Bắc Giang,đến quốc lộ 37 rẽ phải sang quốc lộ 31, xuyên sang tỉnh lộ 239, du khách sẽ đến khu du lịch suối Mỡ.
-Suối mỡ: Suối bắt nguồn từ khu vực Đá Vách và Hố Chuối rồi xuôi dòng. Dòng suối lớn dần, chảy len lỏi theo khe núi. Do sự kiến tạo của địa chất tự nhiên, những phiến đá lớn xếp chồng lên nhau theo nhiều dạng, nhiều cấp độ đã làm cho lòng suối thay đổi độ dốc đột xuất tạo ra nhiều thác nước lớn, nhỏ khác nhau. Đặt chân đến Suối Mỡ, cảnh tượng đầu tiên tràn vào mắt du khách là dòng nước trong trẻo uốn mình như một dải lụa từ trong núi chảy ra. Hai bên bờ suối chảy róc rách là rừng cây bạt ngàn xanh tươi. Trên những dãy núi này, nhiều loại cây như Tùng, Bách, Thông được trồng xen kẽ tạo thành một thảm cỏ xanh. Tất cả như hoà quyện với nhau làm cho không khí ở đây trở nên rất trong lành và thoáng đãng.
-: Đền Thượng nằm trên lưng chừng núi, được kết cấu khá đơn sơ. Hầu như ngôi đền này vẫn giữ nguyên được nét kiến trúc từ thời xa xưa khi mới thành lập đền. Đền chỉ có một gian rộng lấy một tảng đá lớn bên trên làm mái, lấy vách đá xung quanh làm tường, ba bề trên dưới là đá, cả điện thờ cũng nguyên khối đá. Tại đền Thượng, bên dòng Suối Mỡ thơ mộng, chúng tôi còn được thưởng thức những điệu hát chầu văn mượt mà, say đắm lòng người.
-: Đền Trung nằm trên một mảnh đất được bao bọc bởi rừng xanh và các thác suối. Điều đó càng tạo nên vẻ đẹp cho ngôi đền thêm thiêng liêng và huyền bí. Đền tựa gối đầu vào núi Bà Bô, án là rừng Thông và sườn Giông Khế. Ngôi đền nằm trên mảnh đất tựa Sơn đạp Thủy theo thuyết phong thủy. Cây cầu cắt ngang đường đi hình bán nguyệt khiến cho du khách cảm nhận không gian trần gian và tiên cảnh. Ngôi đền thờ công chúa Quế Mỵ Nương – Thượng Ngàn Thánh Mẫu và một số bệ thờ theo tín ngưỡng thờ mẫu. Đền Trung bao gồm tất cả 5 thác nước và rừng rậm bao quanh.
-Đền Hạ: Đền Hạ nằm cạnh đường tỉnh 293. Đây là một trong ba ngôi đền có diện tích lớn nhất khu du lịch Suối Mỡ. Trước cửa đền là núi Tai Voi, có tác dụng ngăn cho tà khí không bay vào đền được và giữ lại vẻ thanh tịnh của đền. Đền Hạ còn có những cây cổ thụ có hàng trăm năm tuổi. Hiện nay, tại đền Hạ lưu giữ 3 pho tượng đồng quý hiếm, bên ngoài được phủ một lớp sơn bóng quang điện trông càng rực rỡ uy nghi.
Trong chuyến du lịch Tây Yên Tử, đến với suối Mỡ, du khách không chỉ tham quan mà còn quan tâm lớn đến lễ chùa bái phật tại đây. Hàng năm vào ngày 30 tháng 3 và 1 tháng 4 âm lịch, khu du lịch tổ chức hội đền với phần lễ trang trọng và phần hội với nhiều trò chơi dân gian hấp dẫn. Phần lễ có hoạt động lễ rước từ các làng đến các đền trong quần thể di tích Suối Mỡ. Từ sáng sớm, dân làng tổ chức tế lễ ở đình làng Dùm. Tế xong xin rước sắc và bài vị ra đền suối. Đám rước qua đền cây Xanh rồi tới đền Hạ. Cùng thời điểm, dân làng Quỷnh cũng rước từ đình Quỷnh ở phía Tây Suối Mỡ rước lên, qua nghè Hàn Lâm để vào đền Trung làm lễ. Khi đám rước tới đền Hạ thì tế an vị.
Nguồn: Sưu tầm internet.