Phương Đình là hạng mục công trình được hoàn thành sau cùng vào năm 1899, có nghĩa là “Nhà vuông”. Thay vì vút cao lên trời theo hình tháp vuông hay tròn thường thấy của các thánh đường phương Tây thì Phương Đình có kiến trúc, hình dáng theo một ngôi đình làng rộng lớn, kích thước gần như vuông.
Nhà thờ đá Phát Diệm Kim Sơn nổi tiếng bởi đây là công trình được xây dựng hoàn toàn bằng vật liệu đá và gỗ lim.Gỗ lấy từ các địa phương như Nghệ An, Thanh Hóa, Sơn Tây,… Đá xây dựng được đưa về từ núi Thiện Dưỡng cách Phát Diệm 30km, các đá quý hơn còn lấy tận núi Nhồi gần tỉnh lỵ Thanh Hóa cách 60 km.
Kiến trúc của nhà thờ đá Phát Diệm mang nét kiến trúc đình chùa truyền thống của Việt Nam với vô số mái cong hình mũi thuyền, khác hơn so với những công trình ông giáo khác. Nhà thờ đá được kết hợp nhiều chi tiết chạm trổ rất tinh xảo. Các hình tượng thân thuộc với làng quê Việt Nam như tùng, cúc, trúc, mai hay hoa sen… được bài trí quanh các công trình.Toàn bộ phần mộc và nội thất của nhà thờ cùng các bức vách 2 bên được làm bằng gỗ lim thân lớn. Mái ngói được lợp bằng ngói mũi hài, loại ngói truyền thống của Việt Nam ở các đình chùa.
Công trình “Trái Tim Đức Mẹ” hoàn toàn bằng đá
Trong hệ thống của quần thể nhà thờ đá Phát Diệm, có một nhà thờ nhỏ được làm hoàn toàn bằng đá có tên gọi là Trái Tim Đức mẹ. Hầu hết các phần nền, cột, xà, tường, tháp hay bàn thờ đều được làm bằng đá. Đây là công trình được xây đầu tiên trong cụm di tích này.
Lễ hội giáng sinh là lễ lớn của công giáo, bởi vậy đây là dịp sinh hoạt văn hóa cộng đồng lớn tại giáo dân giáo phận Phát Diệm. Nhà thờ đá Phát Diệm đêm noel được trang hoàng lung linh với ánh đèn màu rực rỡ. Hệ thống hang đá, cây thông, đèn phát quang tạo nên một không gian độc đáo và tráng lệ khác thường. Lễ giáng sinh được tổ chức tôn nghiêm, linh thiêng tạo nên điểm thu hút cho giáo dân và du khách khi đến nhà thờ đá Phát Diệm đêm noel.
Trải qua hơn 100 năm tồn tại với những tác động từ thiên tai, chiến tranh nhưng công trình nhà thờ đá Phát Diệm vẫn vững chãi và gìn giữ được nguyên trạng cho đến ngày nay. Quần thể kiến trúc nhà thờ đá Phát Diệm Kim Sơn đã được xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia vào năm 1988.
Xem thêm: Cảm Nghĩ Về Vai Trò Của Người Phụ Nữ Việt Nam, Nhân Dịp Tham Dự Buổi Nói Chuyện Của Giáo Sư
Có thể thấy sự tinh tế trong lối kiến trúc nhà thờ phương Tây được giao thoa và kết hợp hài hòa với kiến trúc truyền thống phương Đông tại nên một sự cuốn hút đặc biệt cho công trình. Nhà thờ đá Phát Diệm là điểm tham quan du lịch hấp dẫn du khách trong nước và quốc tế khi đến với Ninh Bình.