Toạ lạc tại thôn Chùa, xã Minh Hải, huyện Văn Lâm (Hưng Yên), chùa Hương Lãng có tên chữ là Thạch Quang Tự, còn gọi là chùa Lạng – một trong những ngôi chùa có lịch sử lâu đời nhất Việt Nam. Trải qua bao thăng trầm của thời gian, biến thiên của lịch sử, hiện ngôi chùa vẫn lưu giữ một số hiện vật tiêu biểu mang đặc trưng kiến trúc nghệ thuật từ thời nhà Lý.
Chùa Hương Lãng, tên ban đầu là Thạch Quang Tự, nay còn có tên là Viên Giác Tự. Hướng chính của chùa là hướng Nam nhìn ra sông Lạng. Chùa không chỉ thờ Phật mà còn thờ Hoàng Thái Hậu Ỷ Lan – một người phụ nữ giỏi việc nước, đảm việc nhà dưới thời nhà Lý. Bà cũng là người có công xây dựng lên ngôi chùa này.
 |
| Chùa Hương Lãng là ngôi chùa cổ có giá trị lịch sử lâu đời. |
Chùa được xây dựng vào thời nhà Lý, khoảng năm 1115 với cấu trúc bằng đá, có cấu tạo hình thù độc đáo mang đậm dấu ấn của nghệ thuật điêu khắc đá thời Lý bấy giờ. Chùa còn để lại một số di vật thời Lý như cột đá, sấu đá và đặc biệt là tượng sư tử bằng đá (người dân địa phương thường gọi là ông Sấm).
 |
| Tượng Phật Bà Quan Âm nghìn mắt nghìn tay mang biểu tượng quả vị tu trứng. |
Do biến thiên của lịch sử và thời gian, ngôi chùa đã có nhiều lần được tu sửa lại. Ngày nay, chùa Hương Lãng được xây dựng nhỏ hơn so với nền móng cũ, gồm nhà đại bái, tiền đường và hậu cung. Trước chùa có 6 tượng sấu đá quay đầu ra phía trước, góp phần tạo nên nét riêng độc đáo cho ngôi chùa.
Trên tượng sấu đá có những đường hoa văn mềm mại, sắc nét được điêu khắc tinh xảo. Đó là hình người cưa xẻ, leo cầu vồng, người vả và những hình rồng, phượng uốn lượn thanh thoát mang ý nghĩa cát tường. Bởi vậy, chùa Hương Lãng được coi là di tích lịch sử văn hóa, khoa học lâu đời.
 |
 |
 |
| Tượng sấu đá được đặt trước cửa chùa với những nét điêu khắc chạm hình tượng phượng, sấu và hoa cúc dây rất tinh xảo… |
Tòa tiền đường có cấu trúc gồm 4 hàng cột, tất cả các cột đều được kê trên các tảng kê bằng đá có hình cánh sen, được trang trí hoa văn của thời nhà Lý. Tòa Hậu cung được kiến trúc gồm 2 tầng, 8 mái. Giữa hậu cung là tượng thần Sấm đội tòa sen. Những đường nét chạm trổ và hoa văn tinh tế tạo nên một không gian tâm linh huyền bí, hài hòa khiến cho mỗi du khách đến chùa đều cảm thấy cung kính và thanh tịnh.
Theo các nhà nghiên cứu di sản văn hoá, linh vật sư tử đội toà sen tại chùa Hương Lãng là bệ linh vật sư tử biểu trưng cho nghệ thuật điêu khắc thời Lý còn tương đối hoàn hảo, lớn nhất Việt Nam. Bệ đá hoa sen này có tổng chiều dài 4,2 m, rộng 3,5 m, cao 1,15 m được ghép bằng các viên đá vuông chạm hình hoa thiêng mềm mại, các khối nổi trên bề mặt tượng hầu như không có góc cạnh gồ ghề, tất cả đều nhẵn, êm và chau chuốt.
 |
 |
| Tượng sư tử đá còn lưu giữ tại chùa là minh chứng cho một thời kỳ thịnh trị của nhà Lý, một triều đại đạt được nhiều thành tựu huy hoàng trong lịch sử Việt Nam. |
Sư tử đá tại chùa Hương Lãng là một trong ba tác phẩm điêu khắc đá đồ sộ, to lớn, mỹ thuật đẹp của thời Lý còn lưu giữ ở nước ta và là bệ đá hoa sen có hình tượng linh vật sư tử đội tòa sen lớn nhất cả nước mà đến nay chưa có bệ đá nào có thể so sánh được.
Bức tượng được tạo hình từ một tảng đá nguyên khối, thể hiện linh vật sư tử trong tư thế phủ phục trên bệ đá, đầu đội tòa sen, dáng khỏe khoắn với những hoa văn tinh tế, đặc trưng thời Lý. Theo phỏng đoán, đây là phần bệ của tượng Phật đặt trong chính điện chùa xưa.
Ngoài ra, tại chùa Hương Lãng còn lưu giữ một số hiện vật quý từ thời nhà Lý như: 4 cột đá vuông góc đỡ các xà đá của công trình, nhiều tảng đá chân cột chạm khắc cánh hoa sen và hoa cúc rất tỉ mỉ, tinh vi… Với những giá trị về văn hóa – lịch sử, nghệ thuật, kiến trúc, chùa đã được xếp hạng là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia vào năm 1974.
Hằng năm, cứ vào dịp mùng 10 tháng 3 âm lịch, nhân dân trong vùng và khách thập phương lại hành hương về đây tham dự lễ hội truyền thống của chùa.
Ngoài giá trị về mặt lịch sử, kiến trúc nghệ thuật, chùa Hương Lãng còn chứa đựng tiềm năng lớn để phát triển loại hình du lịch tâm lịch. Vì vậy, rất cần sự quan tâm của chính quyền địa phương và các ban, ngành chức năng để ngôi chùa cổ được tu bổ, tôn tạo khang trang, trở thành điểm đến hấp dẫn du khách trên cả nước.
Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, ngôi chùa vẫn giữ được vẻ đẹp cổ kính, trang nghiêm vốn có và tọa lạc giữa làng quê yên ả. Với những di vật còn để lại từ thời Lý đến nay, chùa Hương Lãng xứng danh trở thành một di tích lịch sử, văn hóa lâu đời. Đó là niềm tự hào của nhân dân Hưng Yên nói chung và của người dân Minh Hải nói riêng.
Nguồn: Sưu tầm internet.