1. Đình Đẩu Hàn ở đâu
Đình Đẩu Hàn là một địa điểm du lịch tại Thành phố Bắc Ninh (Tỉnh Bắc Ninh, thuộc vùng Đồng Bằng Sông Hồng). Cách trung tâm Tỉnh Bắc Ninh khoảng 6km.
Đình Đẩu Hàn là công trình văn hóa tín ngưỡng cộng đồng gắn liền với bề dày lịch sử, văn hiến của cộng đồng làng xã nơi đây, góp phần làm nên văn hiến xứ Kinh Bắc-Bắc Ninh.
2. Đình Đẩu Hàn thờ ai
Theo thần phả và sắc phong, đây là nơi thờ của Thánh Tam Giang, người có công giúp Triệu Việt Vương đánh đuổi quân Lương cứu nước hồi thế kỷ VI.
Tam Giang xuất phát từ tên gọi mà các triều đại Phong kiến Việt Nam phong cho hai ông: Tam Giang thượng đẳng thần.
Nhưng cũng có người lại cho rằng “Tam Giang” bắt nguồn từ cách gọi chung của ba con sông là sông Cầu, sông Thương, sông Đuống – nơi có nhiều đền thờ hai ông. Nói về Đức Thánh Tam Giang, đây là danh xưng mà người dân Việt Nam gọi chung hai vị thánh hiển linh từ Trương Hống và Trương Hát. Trương Hống, Trương Hát sinh ra trong một gia đình gồm năm anh em, bốn trai, một gái.
Theo cuốn thần phả còn lưu giữ: Vào đêm rằm tháng Giêng năm 18 tuổi, Từ Nhan nằm chiêm bao thấy Thần Long quấn mình trên sông Lục Đầu, sau đó bà mang thai. Sau 14 tháng mang thai, bà lên chùa lễ phật trở về đến xứ Cửa Cữu làng Vân Mẫu thì trở dạ, sinh ra một bọc năm con. Từ Nhan hết lòng chăm lo các con ăn học. Anh em học đến đâu liền thông kinh sử đến đấy, ngày ngày chăm đọc binh thư, siêng rèn võ nghệ, nên đều là những người tinh thông văn võ.
Năm 545, nhà Lương đem quân sang xâm lược Việt Nam. Lý Nam Đế ít quân, không cản được giặc phải trao quyền cho tướng Triệu Quang Phục, rồi mất tại miền núi động Khuất Lão (Tam Nông, Phú Thọ). Triệu Quang Phục đưa quân về đầm Dạ Trạch (Hưng Yên) đánh phục kích, đồng thời truyền hịch trong dân gian tìm người tài giỏi đánh giặc giúp nước. Nghe có hịch chiêu tài, anh em Trương Hống, Trương Hát bàn nhau xin lệnh thầy, dụng kế lập thân, về quê mộ quân để đi giúp nước. Hai ông dàn xếp trận địa làm cho quân Lương không sao chống cự nổi, đại bại rã rời. Triệu Quang Phục lên ngôi vua.
Sau này, Lý Phật Tử (người họ Lý Nam Đế) bày mưu đoạt ngôi Triệu Quang Phục, lên ngôi vua tự xưng là Hậu Lý Nam Đế. Biết hai anh em Hống – Hát tài giỏi bèn cho người vời ra làm quan. Nhưng vì lòng trung với vua, hai ông quyết từ chối. Tức giận, Lý Phật tử lệnh truy bắt các ông khắp nơi. Để giữ trọn tấm lòng trung với vua, các ông bàn nhau cùng đem gia quyến xuôi dòng sông Cầu, uống thuốc độc tự tử.
3. Đình Đẩu Hàn được xây dựng bao giờ
Đình Đẩu Hàn được xây dựng với quy mô rất lớn vào thời Lê Trung Hưng, đến thời Nguyễn được trùng tu và từ đó đến nay vẫn giữ nguyên được vẻ đẹp của kiến trúc, điêu khắc “tứ linh, tứ quý” lộng lẫy tinh xảo nghệ thuật.
Đó là tòa Đại đình to lớn kiểu chữ Đinh với các góc mái đao cong. Bộ khung gỗ lim vững chắc, trên tất cả các bộ phận kiến trúc như vì nóc, cốn, bẩy, đầu dư đều được chạm khắc trang trí. Các đầu dư chạm lộng đầu rồng ngậm ngọc với đầu rồng có tóc và bờm bay ngược ra đằng sau bởi những nét đao mác dài và đây là dấu ấn nghệ thuật của thời Lê Trung Hưng. Bức cửa võng ngăn giữa Tiền tế và Hậu cung được chạm đề tài “Tứ linh, tứ quý” tinh xảo, nghệ thuật với những hình ảnh “rồng bay”, “phượng múa”, “lân chầu” “quy đội” rất công phu nghệ thuật.
Gian giữa Tiền tế có 2 bức cốn chạm kênh bong đề tài “Long cuốn thủy” và “Phượng hàm thư” rất nghệ thuật. Đặc biệt là bức cửa võng ngăn giữa Tiền tế và Hậu cung được chạm “tứ linh, tứ quý” nghệ thuật sơn son thếp vàng rực rỡ. Các đầu bẩy hiên chạm hoa lá cách điệu. Đỉnh nóc đắp “Lưỡng long chầu nguyệt”, các đầu đao đắp nổi đầu rồng, bờ dải là các con xô, 2 đầu nóc là 2 đầu kìm.
Đình Đẩu Hàn còn bảo lưu được nhiều tài liệu, cổ vật quý như: thần tích, sắc phong, ngai, bài vị, án thờ, sập thờ và nhiều đồ thờ tự khác, đặc biệt 10 đạo sắc phong với các niên đại như sau. Cảnh Thịnh 3 (1795), Gia Long 9 (1810), Tự Đức 6 (1823), Tự Đức 33 (1880), Đồng Khánh 2 (1886), Duy Tân 3 (1903), 4 sắc Khải Định 9 (1924). Đó là những di sản văn hóa quý giá, không những là chứng tích của ngôi đình trong lịch sử mà còn cho biết nhiều thông tin quý giá về quê hương làng xã nơi đây.
4. Lễ hội đình Đẩu Hàn
Giá trị của đình Đẩu Hàn còn được thể hiện ở lễ hội truyền thống. Theo tục lệ hàng năm cứ đến ngày mùng 10 tháng 8 (âm lịch), đình Đẩu Hàn lại được mở hội.
Xưa để tổ chức lễ hội ngay từ trong năm làng đã họp bàn, bầu ra quan đám, phân việc cho các giáp (giáp Đông, giáp Tây) và bàn việc. Quan đám và các giáp được nhận ruộng công để lo việc đình đám. Vào hội, ngay từ mùng 9, đình đã được mở cửa để bao sái đồ thờ tự, phong cờ quạt. Ngày 10 chính hội, dân làng tổ chức rước các Thần từ các đền, nghè (nghè Bãi Mía và Bãi Nuôi) về đình làng để thờ phụng tế lễ và mở hội. Vật tế Thần là lợn đen chém thành 6 khúc. Sau khi tế xong, lộc được chia đều cho các giáp và các suất đinh.
Trong những ngày lễ hội, sau phần lễ là phần hội với nhiều tục trò dân gian vui chơi giải trí như: tuồng, chèo, vật, đu cây, bắt vịt và đặc biệt là tục hát quan họ. Đẩu Hàn cũng là một trong 49 làng quan họ gốc của xứ Kinh Bắc-Bắc Ninh.
Ngày nay, lễ hội của đình Đẩu Hàn vẫn giữ được những nghi thức cổ, phần hội có thêm nhiều hoạt động văn hóa văn nghệ vui tươi lành mạnh.
Đẩu Hàn thuộc xã Hòa Long (thành phố Bắc Ninh) là một làng cổ có bề dày lịch sử văn hiến và được thể hiện ở quần thể di tích đình chùa cổ kính thâm nghiêm, ở truyền thống khoa bảng và những thuần phong mỹ tục. Đình Đẩu Hàn là công trình văn hóa tín ngưỡng cộng đồng gắn liền với bề dày lịch sử, văn hiến của cộng đồng làng xã nơi đây, góp phần làm nên văn hiến xứ Kinh Bắc-Bắc Ninh.