Bắc Kạn được hình thành từ thế kỷ thứ 18, khi một số người dân ở xã Vi Hương về xuôi rước tượng phật Thích ca và Kinh Phật về Chùa Hoa Sơn (xã Vi Hương, huyện Bạch Thông). Đoàn người trở về bằng bè mảng, đến đoạn bến sông thuộc địa phận xã Cao Kỳ thì trời tối. Sáng hôm sau họ phát hiện mất tượng phật liền sai người đi tìm xung quanh thì thấy tượng phật đã ngự ở Chùa Thạch Long.
Đoàn người với nhau khiêng tượng xuống thuyền nhưng không nổi. Họ đành rước Phật bà Quan âm về trước rồi báo cho chức dịch địa phương cử người xuống lấy sau. Nhưng khi đoàn người đến lấy thì dân làng giữ lại tượng và cho rằng tượng muốn ở lại xã Cao Kỳ. Từ đây, tượng phật ngự tại Chùa Thạch Long cho đến ngày nay.
ĐẶC ĐIỂM NỔI BẬT CHÙA THẠCH LONG
Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, Chùa Thạch Long còn được bộ đội ta sử dụng làm kho cất vũ khí trong vòng 30 năm (từ năm 1950 đến 1980). Thời gian này, quân dân huyện Chợ Mới đã tích cực bảo vệ vững chắc cơ quan, kho, trạm, xưởng quân khí trên địa bàn.
Trong thời gian, từ ngày 20 đến 23/3/1951, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trực tiếp đi kiểm tra công tác sửa chữa đường số 3, đoạn Thái Nguyên đi Cao Bằng. Trong chuyến đi này, Người đã đến thăm và nghỉ tại Trạm quân khí trong hang Cao kỳ. Tại đây, Bác đã căn dặn anh em bộ đội: “Kho ở gần trục đường chính, vì vậy phải luôn tôn lên cảnh giác, bảo vệ kho cho thật tốt”.
Đây là một sự kiện lịch sử quan trọng nếu như với nhân dân những dân tộc huyện Chợ Mới, là lần trước tiên cũng là lần duy nhất Bác Hồ đến thăm kho quân khí của huyện. Đến năm 1986, chùa Thạch Long mới bắt đầu được chính quyền và nhân dân địa phương phục hồi và xây dựng một số công trình nhằm phục vụ cho nhu cầu sinh hoạt tinh thần của khách thập phương
Chùa Thạch Long kể cả hai phần: Phần thứ nhất là chùa Thiên, tọa lạc ở trên cao, có một bậc đá xếp ngay ngắn, vững chắc từ chân núi lên tới tận cửa động. Và theo câu chuyện dân gian, thì nơi cao nhất là để thờ Đức Phật Thích Ca. Nơi này rất linh thiêng, và mang những giá trị văn hóa truyền thống riêng nếu như với đời sống tín ngưỡng của dân Việt.
Chùa tọa lạc ở độ cao gần 300m so với mực nước biển, cách thức Quốc lộ 3 khoảng 400m. Chùa được chia làm 3 tầng gồm tầng thượng, tầng giữa và tầng hạ. Mỗi tầng đều thờ những vị thần, phật và những danh nhân, đó đều là những vị thần đã có rất nhiều công dựng nước và giữ nước.
Tầng thượng thờ Phật Thích ca, Phật Ma gia, Phật Quan âm bồ tát và Bác Hồ; tầng giữa thờ danh nhân Dương Tự Minh, Hựu Hùng Hiệu, Đức Quân Thượng, Đức quân thượng Tổ, Ngũ tướng thần Xà; tầng hạ thờ Mẫu thiên, Mẫu địa, Mẫu thủy, Tứ phủ. Vào sâu trong lòng hang sẽ càng thấy không gian rộng với nhiều nhũ đá kỳ vĩ do thiên nhiên kiến tạo đặc sắc.
Du khách thập phương đến đây không chỉ để bày tỏ lòng thành, cầu phát tài bình yên mà còn tồn tại dịp chiêm ngưỡng thắng cảnh do thiên nhiên ban tặng.Hội chùa Thạch Long được tổ chức vào mùng 7 tháng Giêng hằng năm, thu hút rất nhiều hành khách thập phương, họ đến để dâng hương cầu phát tài, hạnh phúc cho hộ gia đình và người thân
Ngày 02/11/2011, Chùa Thạch Long thuộc thôn Kon Tum, xã Cao Kỳ, huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn được UBND tỉnh công nhận là di tích lịch sử – văn hóa truyền thống cấp tỉnh.
SỰ TÍCH CHÙA THẠCH LONG
Chùa Thạch Long còn mang theo những câu chuyện đầy lí thú. Chuyện kể rằng, ngãy xưa người dân xã Vi Hương – Bạch Thông xuôi theo sông Cầu rước Tượng Phật Thích CA về thờ ơ làng Hoa Sơn trên đỉnh núi Phja Bjooc. Tượng rất nặng nên khi kéo phải dùng cả mảng. Khi người dân đưa tượng đến xã Cao Kì thì mảng xoay vòng, không thể đi được, trời lại tối nên mọi người phải dừng chân nghỉ.
Sáng hôm sau, mọi người hốt hoảng vì không thấy tượng đâu, người đi rước tượng phải thắp một bó nhang to, khẩn cầu Đức Phật chỉ đường đến chỗ ngài đang ở. Khi vừa dứt lời, bó nhang đã bay sang bờ sông, luồn trong hang núi. Những người đi rước tượng phát hiện ra đó là một hang động xinh, rộng và thông thoáng, còn Đức Phật đã tọa lạc ở vị trí cao nhất. Chính vì thế, hang động này trở thành một nơi linh thiêng, và được người dân lập chùa, ngày nay mang tên là chùa Thạch Long.
Nguồn: Sưu tầm internet.