Đèo Mã Phục có chiều dài hơn 3,5 km, cao gần 700 m so với mực nước biển, qua 7 tầng dốc xoáy cua tay áo khá hiểm trở, uốn lượn theo triền núi đá vôi, có nhiều đoạn gấp khúc. Một bên là vách núi cao, một bên là vực sâu với những khe núi hẹp.
Đèo Mã Phục có chiều dài hơn 3,5 km, cao gần 700 m so với mực nước biển
Con đèo rộng và đẹp, những dãy núi cao thấp nối tiếp nhau, phía bên này dốc đèo hướng đi Quảng Uyên trải dài những cánh đồng ngô, lúa xanh mướt, ngay bên đường là bản nhỏ với những ngôi nhà có hàng rào đá bao quanh vững chãi, đẹp mắt.
Ở mỗi thời điểm trong ngày, đèo Mã Phục lại mang vẻ đẹp khác nhau. Dù giữa mùa hè, nhưng nếu qua đèo vào sáng sớm hay khi nắng tắt, đỉnh đèo xuất hiện màn sương mù bảng lảng, phong cảnh trở nên nguyên sơ, huyền ảo. Đến khi sương tan, trời bừng sáng, đám mây trắng nổi bật trên nền trời xanh, cảm giác mọi vật trở nên tràn đầy sức sống, gió xôn xao đem lại cảm giác mát lành.
Ở mỗi thời điểm trong ngày, đèo Mã Phục lại mang vẻ đẹp khác nhau
Theo các chuyên gia, đèo Mã Phục còn là điểm di sản địa chất độc đáo. Khoảng 260 triệu năm trước khu vực này có nhiều núi lửa hoạt động ngầm dưới biển. Dung nham núi lửa phun lên trong nước biển bị nguội đột ngột tạo thành các cầu gối xếp chồng lên nhau với nhiều kích thước và màu sắc. Tại đèo, chỗ tiếp xúc với đá vôi (màu trắng) có thể thấy một loại đá khác màu xanh đen hình cầu (bazan cầu gối) là minh chứng tuyệt vời cho sự tiến hóa và thay đổi của trái đất, xứng đáng là di sản địa chất đặc sắc.
Đèo Mã Phục là điểm dừng chân đầu tiên của tuyến du lịch cụm phía đông của Công viên địa chất Non nước Cao Bằng
Đèo Mã Phục là điểm dừng chân đầu tiên của tuyến du lịch cụm phía đông của Công viên địa chất Non nước Cao Bằng, gồm các huyện: Trà Lĩnh, Quảng Uyên, Trùng Khánh, Hạ Lang, Phục Hòa. Từ điểm dừng chân này, du khách có thể tiếp tục hành trình khám phá tuyến đường đi bộ vào núi thủng Nặm Trá, xã Quốc Toản (Trà Lĩnh); tham quan, trải nghiệm văn hóa bản địa làm hương, mô hình “homestay”, thưởng thức sản vật địa phương tại làng Phja Thắp, xã Quốc Dân và làng rèn Pác Rằng, xã Phúc Sen (Quảng Uyên); tham quan, du lịch mạo hiểm trên dòng sông Quây Sơn xanh biếc, làng đá Khuổi Ky, động Ngườm Ngao và thác Bản Giốc tại xã Đàm Thủy (Trùng Khánh)…
Chính độ hiểm trở tạo nên nét kỳ thú có một không hai ở đây. Ai lên đèo cũng đều biết tới chuyện tráng sĩ Nùng Trí Cao – một con người thuộc về lịch sử và huyền thoại của dân tộc Nùng nơi biên cương hùng vĩ này.
Đèo Mã PhụcNùng Trí Cao (sinh năm 1025 tại Cao Bằng) được coi là một anh hùng cái thế, theo cha là Nùng Tồn Phúc khởi loạn xưng vua từ năm 1038. Sau khi cha bị nhà Lý bắt và chém chết (năm 1039), Nùng Trí Cao cùng mẹ là A Nùng tiếp tục cuộc chiến. Chẳng bao lâu Nùng Trí Cao bị nhà Lý đánh tan và bắt giữ. Nhưng vua Lý Thái Tông thương tình không giết mà phong tước cho Nùng Trí Cao đi trấn giữ biên ải.
Ai lên đèo cũng đều biết tới chuyện tráng sĩ Nùng Trí Cao
Không ngờ, Nùng Trí Cao lại quật khởi nổi dậy chiếm đất phía Tây Cao Bằng xưng vương (năm 1052). Thế lực ngày một mạnh dần và thu hút được nhiều tráng sĩ đi theo. Nùng Trí Cao đã từng đánh sang nhà Tống và chiếm 8 Châu (quận) vùng đất của hai tỉnh Quảng Đông và Quảng Tây, Trung Hoa.Ba năm sau xưng vương, Nùng Trí Cao bị nhà Tống tiêu diệt. Đây là hình ảnh ở cuối con đường, tráng sĩ Nùng Trí Cao sau trận đánh, đi tuần tra biên giới trở về. Sự mỏi mệt của cả người và ngựa đã tạo nên hình ảnh kỳ vĩ của đèo núi dựng bên vách đá này: “Con đèo dựng ngược hút mây trời. Hơi thở giốc-đường dài mệt mỏi. Ngựa hý vang ngước nhìn lần cuối. Rồi cúi đầu quỳ gục dưới chân người”. Chính vì thế người đời đặt tên cho con đèo là Mã Phục (ngựa quỳ).
Đó cũng là một câu chuyện cổ tích có thật đã từng diễn ra. Không chịu bó chân như hình ảnh “Mã Phục” kia, những người lính Cụ Hồ đã tháo rời từng bộ phận của xe pháo, vận chuyển qua những cánh rừng rập rạm, men lưng đèo đưa vũ khí trở về chiến khu. Những người dân địa phương đã hợp sức tìm ra con đường thần thoại đó, khênh vác thiết bị cùng bộ đội vượt qua phòng tuyến của kẻ địch, băng qua muôn nẻo điệp trùng núi non.
Khúc tráng ca đầy hào sảng của quân và dân Cao Bằng
Đó là khúc tráng ca đầy hào sảng của quân và dân Cao Bằng với những hình ảnh: “Núi đi trong sương lạnh. Núi đi trong mây mù. Núi đi trong gió cuốn. Núi lặng lẽ ngắm mình thung sâu. Núi bí ẩn đàn đàn mã phục. Núi trùng trùng muôn vạn hùng binh…”.
Giờ đây đèo Mã Phục, ngoài những chuyến xe tấp nập ngược xuôi, còn đó là những phiên chợ họp ngay trên đỉnh đèo. Cứ 5 ngày một phiên vào mùng 3 và 8 hàng tháng. Những người Nùng, Tày, Dao từ các bản làng xa xôi lại vượt núi, gánh hàng lên họp mặt. Một thú chơi chợ rất “Cao Bằng”. Nào hạt dẻ từ Trùng Khánh lên. Nào dao cuốc, xẻng từ Quảng Uyên về. Lại nữa gà lợn, măng tươi từ 5 huyện đưa tới. Nhất là thịt bò tươi từ hai xã bên đèo cao…
Chinh phục đèo Mã Phục, ngắm nhìn thiên nhiên toàn cảnh và mua đặc sản Cao Bằng
Những chàng trai cô gái được dịp vào cuộc hát Sli trong sương bay. Những gương mặt đẹp như hoa của các cô gái làm sáng bừng trên đỉnh đèo. Dừng lại bên chợ là những chuyến xe chở hàng hay du khách đi qua. Nhiều người xì xụp với những bát cháo ngô, hay xuýt xoa với những viên hạt dẻ nướng thơm bỏng môi.
Chinh phục đèo Mã Phục, ngắm nhìn thiên nhiên toàn cảnh và mua đặc sản Cao Bằng ngay tại chợ phiên trên đỉnh đèo chính là một trải nghiệm vô cùng lý thú đối với mỗi du khách khi đến đây.
Nguồn: Sưu tầm internet.